Niepewne gwarancje praw podstawowych
Celem dorocznej konferencji Agencji Praw Podstawowych (APP) Unii Europejskiej, zorganizowanej w listopadzie br. w Warszawie, we współpracy z Polską Prezydencją, była dyskusja nad sytuacją migrantów o nieuregulowanym statusie w UE z perspektywy praw człowieka. Tegoroczna konferencja stanowiła okazję do podsumowania wyników badań realizowanych na zlecenie APP w wybranych krajach UE (w tym w Polsce), poświęconych takim zagadnieniom, jak dostęp do opieki zdrowotnej dla migrantów o nieuregulowanym statusie czy sytuacja nieudokumentowanych migrantów zatrudnionych w sektorze usług dla gospodarstw domowych.
Na czele postulowanych działań stoi zabezpieczenie najlepszych interesów dzieci cudzoziemskich, co w praktyce oznacza zminimalizowanie ograniczeń w korzystaniu z prawa do tożsamości (jeśli rodzice mają nieuregulowany status prawny, nierzadko nie rejestrują nowonarodzonego dziecka z obawy przed wydaleniem), które z kolei ułatwia dostęp do innych praw, w tym prawa do edukacji i ochrony zdrowia (nadal obserwuje się unikanie szkół i placówek medycznych w obawie przed ujawnieniem statusu dziecka), prawa do życia w rodzinie, mieszkania, bezpieczeństwa socjalnego i poszanowania godności.
Wśród innych postulowanych działań, które przyczynią się do zwiększenia gwarancji praw podstawowych, jest dostęp do wymiaru sprawiedliwości, zwłaszcza dla nieudokumentowanych pracowników cudzoziemskich, będących ofiarami różnego rodzaju nadużyć ze strony pracodawców. Możliwościom dochodzenia swoich praw i rekompensaty za wyrządzone szkody musi towarzyszyć dostępna, zrozumiała i rzetelna informacja. Jej brak, bowiem, może powstrzymywać cudzoziemców przebywających nielegalnie w danym kraju przed informowaniem o nawet poważnych naruszeniach ze strony pracodawców, ze względu na silną obawę przed ujawnieniem ich statusu prawnego i - w konsekwencji - wydaleniem. Na szczególną uwagę zasługuje w tym kontekście sektor usług dla gospodarstw domowych jako wyjątkowo zagrożony nadużyciami wobec pracowników cudzoziemskich. Skutecznym sposobem na zapobieganie im jest umożliwienie legalnego zatrudniania w tym sektorze, opartego na nieskomplikowanych i niezbyt kosztownych procedurach. Warto jednak wskazać na jedną z kluczowych kontrowersji z tym związanych: rozszerzenie wszelkich gwarancji na pracowników cudzoziemskich niezależnie od ich statusu prawnego jest krokiem pożądanym, ale wskutek tego mogą zniknąć wszelkie zachęty do podejmowania pracy w sposób legalny.
W dalszym ciągu, jak zauważa APP, konieczne jest ograniczenie stosowania detencji wobec cudzoziemców o nieuregulowanym statusie i umożliwienie wyjścia z nieuregulowanej sytuacji prawnej osobom, których wydalenie z rożnych względów nie może nastąpić. Mimo istniejących, powszechnie uznanych, instrumentów ochrony praw człowieka (np. EKPCz, KPD), które stanowią punkt wyjścia dla gwarancji praw podstawowych dla wszystkich niezależnie od ich pochodzenia czy statusu prawnego, w praktyce nadal brakuje efektywnych sposobów gwarantowania tych praw migrantom nielegalnie przebywającym w krajach UE. Na przeszkodzie w korzystaniu z tych praw stoją nierzadko krajowe regulacje, które np. nakładają obowiązek zgłaszania nielegalnego pobytu cudzoziemców różnym instytucjom czy wymianę informacji między placówkami ochrony zdrowia lub inspektoratami pracy a służbami imigracyjnymi.
MoS
Raporty z badań na temat sytuacji nieudokumentowanych migrantów w Unii Europejskiej z perspektywy praw podstawowych:
http://fra.europa.eufraWebsite/attachments/FRA_2011_Migrants_in_an_irregular_situation_EN.pdf
http://fra.europa.eu/fraWebsite/attachments/FRA-report-domestic-workers-2011_EN.pdf
Artykuł F. Düvella: http://franckduvell.posterous.com/archive/12/2011
Relacja video z konferencji:
http://www.transmisjeonline.pl/TOClient/client.php?session=fb20ee4c0217ca1f458e7357ceb8a4ce
