Kirkenes to malutka norweska miejscowość położona 400 km na północ od koła podbiegunowego, nad Morzem Barentsa. Wciśnięta między Finlandię i Rosję wydaje się znajdować na końcu świata. Najbliższe duże miasto to odległy o 200 km na wschód rosyjski Murmańsk. Rosjan w samym Kirkenes jest dużo, bo stanowią prawie 15 proc. populacji. Są to głównie imigranci przybyli w ostatnich latach. Gdy po upadku ZSRR doszło do otwarcia granic między Rosją a Norwegią, handel przygraniczny zaczął kwitnąć, szybko jednak władze w Oslo przestraszyły się skali zjawiska i postanowiły ograniczyć możliwości przewozu towarów przez granicę. Wywołało to protesty ludności na północy Norwegii, które skutkowały przywróceniem swobody w handlu transgranicznym - od 2010 r. funkcjonuje tam mały ruch graniczny obejmujący pas 30 km po obu stronach granicy. Otwarcie „rosyjskiego” targowiska w Kirkenes, które znajduje się 15 km od przejścia granicznego, było jednym z pierwszych efektów tej liberalizacji. Tam właśnie wielu przybyszy ze Wschodu znajduje zatrudnienie i zajęcie. Można tam kupić m.in. rosyjskie kryształy, chusty, matrioszki.

Mobile Kultur Byrå to młodzi artyści oraz naukowcy z Niemiec, Norwegii i Danii, którzy od kilku lat zajmują się badaniem tego targowiska. Przedstawiają wyniki swoich badań m.in. w formie wystaw. W ten sposób wpisują się w tzw. nurt sztuki społecznie zaangażowanej. W swoich działaniach muszą się mierzyć m.in. z kwestiami etycznymi. Plan odtworzenia bazaru na jednej z imprez artystycznych wymusił na nich refleksję nad tym, jakie mogą być konsekwencje zaangażowania siedmiu rosyjskich handlarzy pracujących bez pozwolenia na pracę w ramach wydarzenia artystycznego.

Żeby zrozumieć zjawisko funkcjonowania targu, młodzi ludzie przeprowadzili badania nie tylko w Kirkenes, ale również w Rosji. Badania te pokazują pewien specyficzny mikroświat, który jest fascynujący, jak się okazuje, nie tylko dla badaczy społecznych, ale i dla artystów, którzy przetwarzają i przedstawiają go w swój specyficzny sposób. Bazar okazał się miejscem, w którym nauka mogła spotykać się ze sztuką.           

MP

Więcej o projekcie: www.russianmarket.info.