Definicja uchodźcy ustanowiona w Konwencji Genewskiej z 1951 r. określa uchodźcę jako osobę, która „na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem, i nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa”. Płeć nie jest wymieniona wprost jako powód prześladowania (choć może być brana pod uwagę przy nadawaniu statusu uchodźcy na podstawie kryterium „przynależności do określonej grupy społecznej”).

Kobiety stanowią ok. 1/3 aplikujących o status uchodźcy w UE. Według danych Eurostatu w I kwartale 2012 r. największy odsetek kobiet szukających azylu w UE odnotowano w Polsce (blisko 48 proc.), Luksemburgu (46 proc.), Francji i Niemczech (po 45 proc.), najmniejszy zaś - w Słowenii, Rumunii i na Malcie (poniżej 10 proc.). Według badaczy z projektu GENSEN*, kobiety często uciekają przed prześladowaniami w swoim kraju właśnie ze względu na płeć. Według wytycznych UNHCR, prześladowanie ze względu na płeć obejmuje m.in. przemoc seksualną, przemoc w rodzinie, wymuszone planowanie rodziny, okaleczanie narządów płciowych (female gentile mutilation, FGM), kary za przestępstwa przeciwko obyczajności czy dyskryminację osób homoseksualnych. Badania pokazują, że mimo istnienia tych wytycznych, podejście krajów UE do uznawania prześladowania ze względu na płeć za jedną z przesłanek do nadania statusu uchodźcy jest niejednolite. Na przykład, Francja, Malta i Rumunia nie zawsze uznają FGM za jedną z przesłanek prześladowania dającą podstawy do ubiegania się o status uchodźcy. We Francji niekoniecznie wystarcza stwierdzenie faktu przymuszania do małżeństwa, przemocy domowej czy przemocy seksualnej, a w Hiszpanii - bycie ofiarą handlu ludźmi. Brakuje uregulowań w tej kwestii na poziomie UE, jak i jednolitego orzecznictwa w poszczególnych krajach.       

  AM

* „Gender Perspective in the Asylum Procedure in Europe” - projekt finansowany w latach 2010-2012 z Europejskiego Funduszu na rzecz Uchodźców.

Źródło: Ali H. C., Querton C., Soulard E. (2012). Gender-related asylum claims in Europe: A comparative analysis of law policies and practice focusing on women in nine EU Member States.