Państwo Izraela jest z definicji państwem ludu żydowskiego, a swój żydowski charakter i otwartość na napływających z różnych krajów Żydów ma zapisane w Deklaracji Niepodległości z roku 1948. Państwo to gotowe jest przyjąć każdego Żyda i nadać mu obywatelstwo. Odpowiedź na pytanie, kto jest Żydem, jest jednak sprawą skomplikowaną. Kluczem do zrozumienia założeń polityki migracyjnej Izraela jest tzw. prawo do powrotu przyjęte przez Kneset (izraelski parlament) w 1950 r. Dopiero w poprawce z 1970 r. - wprowadzonej pod wpływem środowisk ortodoksyjnych - przyjęto religijną definicję „żydowskości”: Żyd to osoba urodzona z matki Żydówki lub wyznająca judaizm. Prawowitymi Żydami, tj. potencjalnymi nowymi obywatelami Izraela, nie mogą więc być wyznawcy innych religii. Nie istnieją natomiast przeszkody, by uznać za Żyda osobę niereligijną. Prawem do imigracji objęto też nieżydowskich członków rodzin migrujących Żydów.

Twardy orzech do zgryzienia dla izraelskiej polityki stanowią tzw. zaginione plemiona oraz inne, uważające się za potomków Żydów, społeczności, których religia nosi cechy judaizmu. Niektóre z nich - Karaimi, Samarytanie, etiopscy Falasze oraz indyjscy Synowie Izraela - zostali objęci prawem do powrotu. Z kolei żydowskość ludu Lemba z Zimbabwe czy zamieszkującego w Indiach plemienia Bnej Menasze podawana jest w wątpliwość. W takich wypadkach pomocne okazują się badania DNA. U Lemba wykryto, wskazujący na dalekie żydowskie pochodzenie, haplotyp kohenicki, a u Bnej Menasze w DNA mitochondrialnym znaleziono ślady wpływów bliskowschodnich protoplastów.

W tak złożonej sytuacji nietrudno o precedensy. W 1970 r. izraelskiego obywatelstwa odmówiono amerykańskiemu gangsterowi Meyerowi Lansky’emu. Chociaż spełniał on kryterium żydowskości, został uznany przez władze za zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa. Izrael konsekwentnie odmawia ekstradycji swoich obywateli, co sprawia, że osoby ścigane przez wymiar sprawiedliwości innych krajów mogą tu znaleźć schronienie, jeśli udowodnią żydowskie pochodzenie. Z możliwości tej skorzystali np. Bogusław Bagsik i Andrzej Gąsiorowski znani z tzw. afery Art-B. Szeroka debata na temat nadużyć wynikających z prawa do powrotu przetoczyła się przez Izrael po ekscesach neonazistowskiego gangu utworzonego przez młodych Izraelczyków rosyjskiego pochodzenia (których rodzice osiedlili się w Izraelu na podstawie prawa do powrotu). Organizacja o nazwie Patrol 36 została rozbita przez policję w 2007 r. Miała ona na koncie bezczeszczenie miejsc kultu, ataki na ortodoksyjnych Żydów oraz azjatyckich i afrykańskich imigrantów. Jej członkowie malowali na murach swastyki, a w ich kryjówce znaleziono broń, materiały wybuchowe i portrety Adolfa Hitlera. Przywódca gangu „zasłynął” wypowiedziami: „Nigdy się nie poddam. Byłem nazistą i pozostanę nazistą, nie spocznę, dopóki nie zabijemy ich wszystkich” oraz „Mój dziadek był w połowie Żydem. Nie będę miał dzieci, żeby te śmieci choćby z małym procentem żydowskiej krwi nigdy się nie narodziły”.

Instytucją odpowiedzialną za osiedlanie i integrację żydowskich imigrantów jest Ministerstwo Alijii (powrót do domu) i Absorpcji. Przyszłym obywatelom Izraela zapewnia się transport do wybranego miejsca w kraju lub ośrodków absorpcyjnych, środki finansowe, intensywny kurs języka hebrajskiego i szkolenia zawodowe. Obywatelstwo uzyskuje się po upływie roku (z wyłączeniem ewentualnego czasu spędzonego poza Izraelem). Rząd prowadzi też programy podtrzymujące więzi ze światową diasporą: Taglit (intensywne zwiedzanie kraju dla młodzieży) i Masa (program stypendialny oferujący staże w izraelskich firmach i instytucjach naukowych).

Według oficjalnych statystyk w latach 2008-2012 do Izraela przybyło 78 360 żydowskich imigrantów, co - w porównaniu np. z okresem 1988-1992 (489 757) i 1993-1997 (370 150), który cechowała wzmożona imigracja z Rosji i innych krajów byłego ZSRR - jest liczbą relatywnie skromną. Spośród 4 378 000 żydowskich mieszkańców państwa (na 5 999 000 ogółu obywateli),  1 571 000 urodziło się poza Izraelem.     

IJ

Na podstawie: R. Sosnowski (2014), Polityka imigracyjna Izraela, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar; „The Guardian”; BBC; http://www.mfa.gov.il.