Każdego roku idea państwa dobrobytu urzeczywistniana w Szwecji przyciąga tysiące migrantów, chcących poprawić swój los. Szwedzi w ostatnich dziesięcioleciach stworzyli niezwykle atrakcyjne warunki dla cudzoziemców, opierając swój wizerunek na koncepcji państwa wielokulturowego. Zgo-dnie z dominującą w XX w. polityczną koncepcją Folkhemet (Dom ludu), ludność napływowa powinna mieć taki sam dostęp do praw, przywilejów i korzyści, jak ludność rodzima. Kluczową rolę odgrywa protestantyzm, z którego wywodzą się idee opiekuńczości, pomocniczości, solidarności oraz dialogu, tak silnie zakorzenione w skandynawskiej świadomości. Problem pojawia się w sytuacji, gdy imigrant nie chce lub nie jest w stanie dopasować się do funkcjonowania całego systemu i staje się „obcym”. 

W 2015 r. Dariusz Gajewski podjął udaną próbę obnażenia prawdziwego obrazu szwedzkiej opiekuńczości i stworzył film „Obce niebo”. Autor oparł narrację swojego filmu na historii jednej polskiej rodziny emigrantów ekonomicznych, by zwrócić uwagę widza na możliwe konsekwencje konfliktu pomiędzy dwoma różnymi systemami wartości. Jak zauważa sam reżyser, w polskiej mentalności dominuje przekonanie, że odpowiedzialność za los dzieci spoczywa jedynie na rodzi-cach. Konflikt pojawia się jednak w sytuacji, kiedy rodzina nie jest świadoma obowiązujących w Szwecji zasad kolektywizmu oraz idei szczególnej troski o wszystkie dzieci. Rozwinięta służba socjalna w połączeniu z mechanicznym monitorowaniem przestrzegania praw dzieci może prowadzić do nieodwracalnych konsekwencji dla rodzin. Przekonują się o tym rodzice małej Basi, która pod wpływem emocji i niewinnego kłamstwa, uruchamia ciąg zdarzeń, które przyniosą szkody kilku osobom.

Twórcy filmu, podejmując tematykę życia migrantów, pokazują konsekwencje rozłąki z ojczyzną, zagubienia w nowym środowisku, a zwłaszcza trudności wynikających z nieznajomości prawa. Jak wynika z danych Eurostatu, w ciągu ostatnich 10 lat liczba Polaków w Szwecji wzrosła blisko 2,5-krotnie. W 2014 r. zamieszkiwało tu ponad 46 tys. Polaków, a osoby w wieku do 15 lat stanowiły aż 19 proc. Ogólna populacja cudzoziemców w tym wieku obejmuje blisko 110 tys. osób. Problem odbierania dzieci przez szwedzką opiekę społeczną coraz częściej pojawia się w prasie w kontekście kryzysu rodziny w Szwecji. Reżyser zauważa, że swoim filmem dotyka istotnego problem społecznego, który dotyczy nie tylko imigrantów. Również szwedzcy aktorzy grający w filmie podkreślali, że „chcą wziąć udział w filmie, ponieważ znają historie podobne, a nawet gorsze, i nie rozumieją, dlaczego w ich kraju się o nich nie rozmawia”. „Obce niebo” jest kolejną produkcją, w której próbuje się odczarować mit idealnego życia w krajach dobrobytu. Obraz ten z pewnością nie powstrzyma kolejnych fal emigrantów szukających lepszego życia, jednak wskazuje na potencjalny problem integracji ze społeczeństwem przyjmującym.    

KMat

Źródła: W. Anioł (2013), Szlak Norden. Modernizacja po skandynawsku, Warszawa, Eurostat.