„W ocenie NIK funkcjonujący w Polsce system pomocy społecznej dla uchodźców nie zapewnia im należytej integracji ze społeczeństwem ani nie stwarza warunków dla podjęcia samodzielnego życia” - tak brzmi pierwsze zdanie raportu pt. „Pomoc społeczna dla uchodźców”, będącego wynikiem audytu przeprowadzonego w 2014 r. przez Najwyższą Izbę Kontroli. Dalsza lektura budzi jeszcze większe przygnębienie. 

NIK zauważa, że proces integracji uchodźców jest realizowany w dwóch etapach: za pierwszy etap odpowiedzialny jest Urząd do Spraw Cudzoziemców (preintegracja, w okresie rozpatrywania wniosku o ochronę), a za drugi - Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej i powiatowe centra pomocy rodzinie (właściwa integracja). Ich zadania są opisane w dwóch różnych ustawach: w ustawie o udzielaniu cudzoziemcom ochrony oraz ustawie o pomocy społecznej. Ww. instytucje nie są zobowiązane do współpracy czy wzajemnej wymiany informacji i w praktyce nie ma żadnej ciągłości w działaniach na rzecz integracji uchodźców pomiędzy pierwszym a drugim etapem. W dodatku na żadnym etapie nie są w wystarczającym stopniu realizowane główne założenia integracji - nauka języka polskiego czy pomoc w znalezieniu pracy. Na pierwszym etapie tylko do 17 proc. cudzoziemców objętych jest nauką języka polskiego, na drugim - ok. 30 proc. Drugi etap sprowadza się prawie wyłącznie do wypłacania zasiłków pieniężnych. Brakuje też monitorowania sytuacji cudzoziemców po zakończeniu programów integracyjnych, a więc nie ma narzędzi do oceny skuteczności podjętych działań.

W ostatnich pięciu latach wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej w Polsce składali przede wszystkim obywatele Federacji Rosyjskiej, Gruzji, Ukrainy, Armenii i Syrii, a ostatnio także Tadżykistanu. Tylko niewielki odsetek z nich dostawał decyzję pozytywną. Większość postępowań uchodźczych była umarzana, głównie z powodu niestawiania się cudzoziemca na wezwania lub wycofania wniosku. W 2015 r. 12 325 osób ubiegało się o ochronę w Polsce. W roku tym umorzono 8 578 postępowań, wydano 2 834 decyzje negatywne, a jakąkolwiek formę ochrony uzyskało 626 osób: 348 - status uchodźcy, 166 - ochronę uzupełniającą, a 112 - zgodę na pobyt tolerowany.                            

     MP