W tym Dodatku do „Biuletynu Migracyjnego” chcielibyśmy przybliżyć Państwu sytuację polskiej diaspory w Stanach Zjednoczonych. „Amerykański sen” przyciągnął za Ocean tysiące Polaków, którzy począwszy od XIX w. zaznaczyli swoją obecność w społecznym krajobrazie USA. Emigracja ta jest zróżnicowana i ciekawa pod wieloma względami, o czym przekonują Autorzy zawartych w tym Dodatku artykułów. Starają się oni znaleźć odpowiedzi m.in. na następujące pytania: Czym różni się pierwsza fala emigracji do USA od najnowszej?

Niniejszy tekst powstał z inspiracji dr Magdaleny Lesińskiej z Ośrodka Badań nad Migracjami UW, która podczas swej wizyty w Ambasadzie USA zachęciła mnie do napisania kilku słów otwierających ten numer „Biuletynu Migracyjnego”. To dla mnie zaszczyt, że mogę podzielić się z Państwem moimi wspomnieniami o polskiej emigracji do Ameryki na łamach „Biuletynu”.

Do USA bez wiz - marzenie Polaków
Podróż do Ameryki - w celach turystycznych czy zarobkowych - była marzeniem pokoleń Polaków. Stany Zjednoczone od zawsze w historii migracji obywateli naszego kraju są jednym z najpopularniejszych krajów docelowych, a Amerykanie pozostają w czołówce najbardziej lubianych przez Polaków nacji. Obecnie jednak, na co wskazują dane, spada liczba chętnych do wyjazdu za Ocean (zob. Wykres 1). Jedną z poważniejszych przeszkód w podjęciu decyzji

Porównanie skutków dwóch największych w nowożytnych dziejach Polski fal migracyjnych jest przedsięwzięciem o tyle wdzięcznym, co karkołomnym. Wdzięcznym dlatego, że tak łatwo można wskazać na zasadnicze różnice i generalnie brak jakichkolwiek podobieństw. A karkołomnym dlatego, że porównywane fale są tak różne, odbywały się w tak diametralnie odmiennych warunkach politycznych, ekonomicznych i kulturowych, że w zasadzie jakiekolwiek porównania nie są metodologicznie uzasadnione. Mowa tu o emigracji z ziem polskich na przełomie XIX i XX w.

W 2010 r. Instytut Piast przeprowadził sondaż wśród ponad 1 400 Amerykanów polskiego pochodzenia żyjących w 44 stanach zatytułowany „Polscy Amerykanie dzisiaj”. Raport z badania został przygotowany przez prof. Thaddeusa Radzilowskiego, prezesa Instytutu Piast, oraz Dominique’a Steculę, dyrektora ds. badań. Sondaż był pierwszym tak szeroko zakrojonym badaniem na temat postaw i opinii przedstawicieli Polonii amerykańskiej dotyczących różnych istotnych kwestii społecznych, zrealizowanym wśród działaczy społeczności polonijnej.

Poniższe dane dotyczące polskich emigrantów (osób urodzonych w Polsce) oraz potomków polskich emigrantów w Stanach Zjednoczonych pochodzą z badania American Community Survey (ACS) z 2010 r. ACS to coroczne badanie ankietowe, które jest przeprowadzane na reprezentatywnej próbie obejmującej 1 proc. populacji Stanów Zjednoczonych. Dane zbierane w ramach ACS dotyczą charakterystyk demograficznych (w tym rasy, pochodzenia etnicznego) badanych osób, ich statusu na rynku pracy, stanu zdrowia czy sytuacji rodzinnej.

Przez dłuższy okres w historii migracji wyjazd z ojczyzny oznaczał prawie całkowite zerwanie kontaktów z krajem pochodzenia. Emigrant pozostawiał za sobą rodzinę i przyjaciół, nie wiedząc, czy kiedykolwiek ich znowu zobaczy. Dzisiaj - w dużej mierze dzięki rozwojowi techniki - jesteśmy świadkami przemiany: emigrant z odseparowanego obcokrajowca staje się migrantem transnarodowym, czyli osobą, która „utrzymuje aktywne, stałe stosunki zarówno z krajem wysyłającym, jak i przyjmującym.

Stany Zjednoczone przez dziesiątki lat funkcjonowały w świadomości Polaków jako optymalne miejsce emigracji, kraj nieograniczonych możliwości, mityczne Eldorado. Kolejne fale emigrantów z Polski podążały w kierunku Ameryki w poszukiwaniu lepszego życia, większych możliwości awansu społecznego i ekonomicznego. Widoczna „konkurencja” ze strony innych krajów pojawiła się w zasadzie dopiero po przystąpieniu Polski do struktur unijnych.

Co to są „golombky”? Co miał wspólnego z Polską Charles Bronson? Kim była pierwsza kobieta-senator wybrana na Alasce? To tylko niektóre informacje, z którymi można się zapoznać w wydanej w 2011 r. „The Polish American Encyclopedia”. 1 200 haseł jest ilustrowanych kilkuset zdjęciami, wśród których można znaleźć m.in.

Babiński G. (1977). „Lokalna społeczność polonijna w Stanach Zjednoczonych Ameryki w okresie przemian”. Wrocław: Ossolineum.

Babiński G. (2009). „Polonia w USA na tle przemian amerykańskiej etniczności”. Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM.

Brożek A. (1977). „Polonia amerykańska 1854-1939”. Warszawa: Interpress.

Cieślińska B. (1997). „Małe miasto w procesie przemian w latach 1988-1994. Monografia socjologiczna Moniek”. Białystok: Dział Wydawnictw Filii UW w Białymstoku.